گره خوردن بند ناف

پیچیدن بند ناف دور گردن جنین می تواند مشکلاتی را برای سلامت جنین به همراه داشته باشد، زیرا عروق بند ناف جنین وظیفه‌ی تبادل خون حاوی اکسیژن و مواد مغذی را بین جنین و جفت به عهده دارند.

بندناف چیست

بند ناف شاهراهی حیاتی و شبیه سیم تلفن سفید و تاب خورده است. تنها ارتباط خونی جنین با مادر از طریق جفت و بند ناف است. بند ناف یا طناب نافی از یک طرف به جنین و از طرف دیگر به جفت متصل است. بند ناف واسطه ارسال مواد غذایی از بدن مادر (از طریق جفت) به جنین و در مقابل دفع مواد زاید از جنین به مادر (از طریق جفت) است. بعد از زایمان بند ناف قطع شده و محکم بسته می‌شود و طی چند روز خشک می‌شود و از بدن نوزاد جدا می‌شود.

ساختار بندناف

بند ناف جنین در حالت طبیعی دو شریان (سرخرگ) و یک ورید (سیاهرگ) دارد. بندناف همزمان با بزرگ شدن جنین رشد می‌کند. به طور متوسط قطر بند ناف جنین 0.8 تا 2 سانتی متر و طول آن 55 سانتی متر است و در اولین هفته بارداری تشکیل می شود. این طول به شما امکان می دهد در حالی که هنوز جفت جنین خارج نشده است، بچه را در دست بگیرید و به او شیر بدهید.

گره خوردن بند ناف جنین

بند ناف جنین بوسیله یک ماده‌ی ژلاتینی به‌نام «ژل وارتون» Warthon پوشانده شده است. اگر این ماده ژلاتینی بر روی بند ناف وجود نداشت، احتمال پیچیده شدن و گره خوردن بند ناف و اخلال در روند بارداری، زایمان و تولد نوزاد افزایش می‌یافت. این ژلِ شیری رنگ، رگ‌های خونی بندناف را عایق‌بندی کرده و از آنان حمایت می‌کند و هنگام بارداری، زایمان و تولد نوزاد، آنرا انعطاف‌پذیر، لیز و قابل کشش می‌سازد.

طی زایمان طبیعی جنینی که در وضعیت بریج (وﻗﺘﯽ باسن ﺟﻨﯿﻦ ﻗﺒﻞ از ﺳﺮ وارد ﻟﮕﻦ ﺷﻮد) قرار دارد، ممکن است بند ناف به دور خود گره بخورد یا زمانی‌که کیسه آب پاره می‌شود، بند درازی از واژن بیرون آید.

در واقع مشکل‌ سازترین مسئله وجود «یک گره حقیقی» در بند ناف است، نه پیچیده شدن بند ناف دور گردن جنین؛ خوشبختانه این مشکل بسیار نادر است، اما در صورت سفت شدن گره و قطع جریان خون، وضعیت بسیار خطرناک خواهد بود. البته این مشکل طی بارداری قابل تشخیص است. زمانی‌که جنین برای دوره بارداری‌ اش کوچک است یا رشدی ندارد یا زمانی‌که تپش قلب ضعیفی وجود دارد یا زمانی‌که گره بند ناف در سونوگرافی مشاهده گردد، حتی اگر جنین نارس باشد، احتمال دارد، چاره‌ای بجز زایمان زودرس نوزاد از طریق سزاین وجود نداشته باشد.

البته گاهی ممکن است گره‌ای که در سونوگرافی تشخیص داده می‌شود، کاذب یا دروغین باشد. گره‌های کاذب (false knots) از به هم پیچیدن عروق بند ناف برای تطابق طول بند ناف ناشی می‌شوند و معمولاً هیچ مشکلی برای جنین ایجاد نمی‌کنند.

پیچیده شدن بند ناف دور گردن جنین

زمانی‌که بندناف طول متوسط یا بیشتر از معمول داشته باشد، امکان پیچیده شدن بند ناف دور گردن جنین به حداقل می رسد. اما زمانی‌که بند ناف بسیار کوتاه باشد، احتمال خطر پیچیده شدن بند ناف دور گردن جنین نیز افزایش می‌یابد. در چنین شرایطی ممکن است، بندِ نافِ کوتاهِ پیچیده شده در دور گردن جنین مانع سرازیر شدن جنین به داخل لگن شود. همچنین ممکن است گره ایجاد شده کشیده شود و جریان خون و اکسیژن را از جفت به جنین مسدود سازد. البته بندنافی که به سفتی دور گردن جنین پیچیده شده باشد به خودی‌خود بچه را حلق‌آویز نمی‌کند، زیرا جنین از طریق بینی تنفس نمی‌کند. ولی می‌تواند جریان حیاتی اکسیژن که از طریق بند ناف به جنین می‌رسد را با اختلال مواجه سازد، بنابراین باید به سرعت تصحیح شود. معمولاً زایمان سزارین چاره‌ساز خواهد بود.

بندناف کوتاه می‌تواند دور دست یا پا بچرخد (خوشبختانه این مشکل نیز بسیار نادر است) و جریان مستقیم به این عضو را مسدود ساخته و در رشد و نمو طبیعی آن عضو مداخله کرده و بر آن تاثیر گذارد.

زمانی‌که بند ناف دور گردن پیچیده شده باشد، خطرات آن به عواملی مثل افزایش فشار خون یا دیابت مادر باردار بستگی دارد.

طی زایمان و تولد نوزاد، تپش قلب جنین به دقت تحت نظارت قرار می‌گیرد. تپش قلب جنین معمولاً طی انقباضات آهسته می‌شود، یعنی از جفت اکسیژن کمتری به جنین می‌رسد، اما زمانی‌که انقباض پایان یافت، این روند به سرعت بازسازی می‌شود. اگر به علت فشرده شدن بند ناف، جریان اکسیژن به جنین قطع شود با گوش دادن و ضبط آهنگ تپش قلب جنین (پیش از، طی و پس از انقباضات) می‌توان مشکل را تشخیص داد. اگر زمان زیادی طول بکشد تا جنین پس از هر انقباضی احیا گردد، نوزاد بدون وقفه از طریق سزارین زایمان می‌شود.

بند ناف جنین کی تشکیل می شود؟

سلول‌های تشکیل دهنده بند ناف جنین از همان اولین هفته بارداری رشد و گسترش خود را آغاز می‌کنند. در شش هفتگی، یعنی زمانی‌که جنین هنوز به اندازه یک کپسول است، قلب، خون را از میان بند ناف به جفت منتقل می‌کند.

ژل وارتونی که روی بند ناف را می پوشاند، برای مهندسی بافتی، سلول درمانی و آزمایش‌های دارویی استفاده می‌شود. پس از زایمان، زمانی‌که بند ناف در معرض هوا قرار می‌گیرد، ژل وارتون به سرعت فاسد شده و جمع می‌شود و به توقف جریان خون و پایان خونریزی کمک می‌کند.

آیا می توان از پیچیده شدن بند ناف دور گردن جنین پیشگیری کرد؟

اگر شما هم شنیده‌اید که انجام کارهایی مثل آویختن رخت‌های شسته یا تمیز کردن دیوار و آویزان کردن پرده‌ها در دوران بارداری می‌تواند باعث پیچیده شدن بدناف دور گردن جنین گردد، لازم است بدانید که این گفته‌ها ناشی از یک باور قدیمی است که معتقد است هنگام بارداری نباید دست‌تان را بالای سرتان بلند کنید، زیرا به این ترتیب بند ناف دور گردن بچه می‌پیچد!

اگر پزشکتان بعد از مشاهده نتایج سونوگرافی به شما گفت که بند ناف دور گردن فرزندتان پیچیده است، باز هم ضرورتی برای زایمان سزارین نخواهید داشت. زیرا یک سوم از این نوزادان بدون مشکل با زایمان طبیعی به دنیا می‌آیند.

معمولاً پزشکان و ماما‌ها، هنگام خروج سر جنین وضعیت قرار گیری بند ناف را بررسی می‌کنند و اگر مشکلی در این رابطه وجود داشته باشد، مهارت لازم جهت اقدامات اورژانسی و کاهش خطرات احتمالی را آموزش دیده‌اند. اگر بندناف دور گردن نوزاد قرار گرفته باشد، عبور دادن آن از روی سر نوزاد چندان کار دشواری نیست، ‌زیرا بند ناف مرطوب و لیز است. ولی اگر بندناف سفت شده یا بیش از دوبار دور گردن نوزاد پیچیده شده باشد، پس از گیره زدن، بریده می‌شود و نوزاد آزاد می‌گردد.